Góra św. Anny (406 m. n.p.m.) powstała na skutek ruchów tektonicznych i jest najwyższym wzniesieniem Masywu Chełskiego na Wyżynie Śląskiej. Jest ona pozostałością wulkanu czynnego kilka milionów lat temu.
W ciągu wieków różnie nazywano Górę. Wymieniana była jako: Góra św. Jakuba, Góra św. Jerzego, Góra Chełmska. Od początku XIX w. do powszechnego użytku weszła nazwa Góra św. Anny. Historycy datują powstanie figury św. Anny na II p. XV w. choć nieznane jest nazwisko jej twórcy. Figurkę wykonano z jednego kawałka drewna lipowego. Łączy w sobie trzy postacie: Annę, Maryję i Jezusa. Św. Anna trzyma na lewym ramieniu córkę Maryję, a na prawym wnuka - Jezusa. Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła na Górze Chełmskiej pochodzi z 1516 r. i znajduje się w piśmie biskupa wrocławskiego Jana V Turzo. W 1673 r. kościół został rozbudowany przez rodzinę de Gaschin. W tym samych roku na nowo konsekrował go biskup Karol Franciszek Neander de Petersdorf. Poświęcił też nowe boczne ołtarze i dwa dzwony - św. Anny i św. Franciszka. Wraz z przybyciem franciszkanów rozpoczęto budowę pierwszego klasztoru. Drewniany klasztor powstał w latach 1655 - 1659 i służył zakonnikom aż do wybudowania klasztoru murowanego w 1749 r. Murowany z kamienia, jednonawowy kościół utrzymany jest w stylu renesansowo-barokowym. Przedłużeniem bazyliki jest prostokątny dziedzieniec arkadowy nazywany Rajskim Placem. Wybrukowany granitową kostką, otoczony z trzech stron krużgankami zbudowany został w 1768 r. Pod krużgankami znajduje się 15 prawie stuletnich konfesjonałów. Po stronie południowej mieści się kaplica Matki Bożej Fatimskiej. Z zewntątrz prowadzą na Plac Rajski trzy wejścia.Wychodząc przez Bramę Papieską powiększoną w 1983 r. by mógł tamtędy wjechać przed bazylikę samochód z Ojcem Świętym można dotrzeć do Groty Lurdzkiej i na Kalwarię. Grotę Lurdzką wzniesiono w latach 1912 - 1914. Budowniczym był Karol Baum z Duisburga. Plac przed Grotą otoczony jest czternastoma kamiennymi grotami skalnymi. Stanowią one stacje drogi krzyżowej. Groty te powstały w latach 1914 - 1915. Na wschodnim i południowym zboczu góry św. Anny między drzewami rozciąga się "wieniec" 40 kaplic kalwaryjskich. Kalwaria wzniesiona została staraniem Jerzego Adama de Gaschin w latach 1700 - 1709. Ojciec Święty Jan Paweł II odwiedził sanktuarium św. Anny 21 czerwca 1983 r. podczas II pielgrzymki do Ojczyzny. 25 czerwca 2000 r. odsłonięto pomnik Ojca Świętego zaprojektowany przez prof. Gustawa Zemłę z Warszawy. Na Góze św. Anny należącej w latach 30 XX w. do III Rzeszy, hitlerowcy postanowili wznieść pomnik ku czci Niemców poległych w czasie powstań śląskich. W nieczynnym kamieniołomie przytąpiono w 1934 r. do budowy amfiteatru przeznaczonego na potrzeby wielkich zgromadzeń. Według niektórych amfiteatr może pomieścić ok. 80 tysięcy ludzi. W 1938 r. ukończono jego budowę. Obok wzniesiono mauzoleum, w którym umieszczono prochy poległych podczas powstań śląskich. Po zakońćzeniu II wojny światowej niemieckie mauzoleum zburzono a na jego miejscu w 1947 r. wzniesiono Pomnik CZynu Powstańczego, projektu Xawerego Dunikowskiego. Pomnik zbudowano z 4 pylonów. Wewnętrzne ściany ozdobiono czterema rzeźbami przedstawiającymi górnika, hutnika, rolnika i Ślązaczkę z dzieckiem na ręku. Między pylonami znajduje się znicz ozdobiony reliefami przedstawiającymi Krzyż Grunwaldzki i Śląski Krzyż Powstańczy. W 1953 r. Xawery Dunikowski wyrzeźbił w granicie rysunki przedstawiające historię Śląska. Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonano 19 lipca 1955 r. Dojazd na Górę św. Anny stał się łatwiejszy dzięki autostradzie A4.Pod Sanktuarium jest dość spory parking lecz w dniach nasilonego ruchu pielgrzymkowego ta powierzchnia może okazać się niewystarczająca.
Źródło: tablica informacyjna obiektu
