Historia grodu wzniesionego na Górze Zamkowej sięga IX wieku. Za panowania Bolesława Wstydliwego, w obrębie grodu wzniesiono kamienny stołp – wieżę, istniejącą do dziś. Do niej Kazimierz Wielki w latach 40. XIV stulecia dobudował zamek. Składa się zamku górnego - części mieszkalnej, oraz przedzamcza z pozostałościami murów obwodowych i nieistniejącą już dziś bramą wjazdową. W 1616 r. wielki pożar zniszczył część miasta wraz zamkiem. W 1655 r. w czasie "potopu" Szwedzi poważnie zniszczyli zamek. W 1952 r. rozpoczęto odbudowę zamku wg planu Zygmunta Gawlika. Nie przywrócono mu jednak w pełni gotyckiego stylu, pozostawiono elementy romantyczne, nie odbudowano wieży bramnej. W 1956 r. w zamku otworzono Muzeum Zagłębia.

W 1547 r. w drodze na koronację do Krakowa zatrzymał się tu Henryk Walezy Zamek jest otoczony wysokim podwójnym murem. Pomiędzy tymi murami prowadzi specjalna dróżka z ławkami, po bokach są reflektory, które oświetlają zamek nocą. Od południowego wschodu do murów zamkowych przylega jedna ściana mostu z arkadami, jest to ozdoba wybudowana w XIX wieku na dawnym miejskim murze obronnym. W 1588 r. w zamku uwięziony był arcyksiążę austriacki Maksymilian. Zrzekł się on wtedy pretensji do polskiego tronu. W 1683 r. w Będzinie zatrzymał się Jan III Sobieski zmierzający z odsieczą do Wiednia.  Osadnictwo podgrodowe rozwijało się na południowym stoku wzgórza (obecne podejście pod zamek i teren parafii Św. Trójcy).Gród był kilkakrotnie rozbudowywany: m.in. w miejsce pierwotnej palisady wzniesiono istniejący do dziś zewnętrzny wał podgrodzia a wewnętrzny wał podgrodzia zniwelowano celem założenia cmentarza wczesnochrześcijańskiego (XII wiek). Szczątki bramy wjazdowej zamku odkryli archeologowie w latach 1954-58.